Mỗi năm, các nước phát triển, bao gồm cả Việt Nam đang bị thất thu 100 tỉ USD do hoạt động tránh thuế của các tập đoàn đa quốc gia, do đó cần phải cải thiện hệ thống pháp luật về thuế, ngăn chặn các hoạt động chuyển giá, trốn thuế. Nhận định này được đưa ra tại buổi công bố báo cáo về công bằng thuế, nhìn từ hoạt động của các tập đoàn, ngân hàng đa quốc gia do Oxfam tổ chức hôm nay (18/5) tại Hà Nội.

Oxfam – một tổ chức phi chính phủ hoạt động trong lĩnh vực xóa đói giảm nghèo và đấu tranh cho bình đẳng vừa công bố danh sách 15 thiên đường thuế, trong đó có Singapore, Hà Lan, Đảo Síp, British Virgin Islands, Luxembour, Ireland... Các tập đoàn, trong đó có các ngân hàng lớn trong một thời gian dài đã dùng chiêu trò để chuyển lợi nhuận của mình đến quốc gia có mức thuế doanh nghiệp rất thấp hoặc bằng không và đăng ký lợi nhuận rất thấp hoặc thậm chí báo lỗ tại các quốc gia có mức thuế doanh nghiệp cao.

Bà Babeth Ngọc Hân Lefur, Giám đốc quốc gia Oxfam tại Việt Nam cho biết, các công ty lớn đang tránh thuế với quy mô báo động làm mất đi nguồn thu ngân sách lớn mà Chính phủ các nước đang cần để đầu tư vào dịch vụ y tế, giáo dục có chất lượng. Ước tính các nước đang phát triển (trong đó có Việt Nam) đang bị thất thu khoảng 100 tỷ USD mỗi năm do hoạt động tránh thuế của các tập đoàn đa quốc gia.

Theo ông Đậu Anh Tuấn, Trưởng ban Pháp chế, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), thời gian qua, tại Việt Nam, nhiều tập đoàn lớn báo lỗ liên tục, không nộp thuế, nhưng vẫn mở rộng quy mô kinh doanh. Bên cạnh lý do tối đa lợi nhuận của các doanh nghiệp, thì chính những lỗ hổng, bất cập trong quản lý thuế cũng khiến doanh nghiệp dễ lợi dụng trục lợi.

Ông Đậu Anh Tuấn cho biết “Chuyển giá không phải vấn đề mới, nhưng một trong những lý do từ chính hệ thống pháp luật, chính sách thuế chưa hợp lý và rủi ro cao, nên doanh nghiệp phải dự phòng một khoản rủi ro. Nếu chính sách thuế mà không dự đoán được và doanh nghiệp không quản trị được rủi ro thì xu hướng chuyển giá cũng lớn hơn. Điều tra về chuyển giá rất khó khăn vì không có doanh nghiệp nào tự khai là chuyển giá, né thuế.”

Tại buổi tọa đàm, các chuyên gia cũng lo ngại, trong khi các tập đoàn đa quốc gia có những thủ thuật tinh vi để chuyển giá tránh thuế, thì các nước phát triển lại đang thực hiện các ưu đãi thuế có hại, thậm chí giảm mức thuế thu nhập doanh nghiệp xuống bằng 0%. Tại Việt Nam, nhiều địa phương chạy đua trong việc giảm ưu đãi về thuế, đất đai để thu hút doanh nghiệp nước ngoài. Trong khi đó, hiệu quả đầu tư chưa tương xứng. Còn theo đánh giá của Oxfam, Việt Nam liên tục giảm thuế thu nhập doanh nghiệp xuống còn khoảng 20%, thấp hơn nhiều nước như Thái Lan, Malaixia... Các ưu đãi thuế còn dàn trải, phức tạp, tạo ra nhiều lỗ hổng tránh thuế. Đây là một trong những nguyên nhân làm giảm thu ngân sách nhà nước.

Các chuyên gia khuyến cáo, Việt Nam không nên chạy đua giảm thuế xuống mức đáy mà cần cải thiện hệ thống luật pháp, tăng cường hợp tác quốc tế để ngăn chặn các hành vi chuyển giá, trốn thuế. Cân nhắc yêu cầu các tập đoàn đa quốc gia phải công bố báo cáo lợi nhuận liên quốc gia để kiểm soát,  tránh tình trạng chuyển lợi nhuận đến thiên đường thuế.

TS Nguyễn Đức Thành, Viện trưởng Viện nghiên cứu kinh tế và chính sách, Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội cho rằng:“Nhiều công ty báo cáo lợi nhuận không cao nhưng vẫn bành trướng mở rộng, đây là dấu hiệu của trốn thuế. Trong bối cảnh toàn cầu hóa, Việt Nam cần phải lưu ý vấn đề này. Chuyển giá bản chất là chạy thuế giữa các nước. Trong bối cảnh toàn cầu hóa, các nước đang phát triển như Việt Nam cần có sự chủ động và phối hợp với các nước và các tổ chức quốc tế để kiểm soát việc trốn tránh thuế.”./.